De laatste levensfase…Hoe maak je deze bespreekbaar?

Veelgestelde vragen

Over het gesprek

Een brief schrijven kan inderdaad een goede eerste stap zijn om in gesprek te komen over levensvragen en het levenseinde. In deze brief schrijf je je persoonlijke wensen op. We helpen je graag op weg met onze checklist.

Download de checklist

Wil je graag in gesprek over het levenseinde? En wil je weten waar je dan allemaal aan moet denken? De keuzehulp ‘Tijdig nadenken over het levenseinde’ helpt je daarbij. Je kunt online je gedachten en ideeën kwijt. Dat kan je helpen bij je vragen over het leven tot het einde.

Ga naar de keuzehulp

Veel mensen vinden het lastig om over de dood te praten. Begrijpelijk en herkenbaar. Het kan soms al helpen om eerst te praten over waarom je partner/kind dit zo moeilijk vindt. Blijft het onbespreekbaar dan kun je bijvoorbeeld contact opnemen met de huisarts of iemand anders uit jouw omgeving die je vertrouwt. Op deze website geven we tips om een gesprek te starten.

Het is nooit te vroeg om te praten over de dood. Door hier eens bewust bij stil te staan of er met anderen over te praten, worden veel dingen duidelijk. Wat vind je belangrijk in de laatste levensfase en hoe kunnen de mensen om je heen helpen? Maar ook: hoe kun je van betekenis zijn voor iemand anders in de laatste levensfase?
De ervaring leert dat mensen die te horen krijgen dat de laatste levensfase is aangebroken, in een emotionele achtbaan terechtkomen. Hoe fijn is het dan als de mensen om je heen weten wat op dat moment voor jou belangrijk is?

Deze website is een initiatief van de Coalitie van Betekenis tot het Einde. Deze coalitie wil het praten over de laatste levensfase stimuleren. Wat laatste wensen zijn en hoe die in vervulling kunnen gaan is daarbij een van de mogelijke onderwerpen. De coalitie vervult deze wensen niet, maar er zijn organisaties die hierin mogelijk iets kunnen betekenen zoals:

Max maakt mogelijk 
Stichting Ambulance Wens
Vrienden Fonds
Wensenfonds
Make a wish Nederland
Stichting vaarwens
Dreams4you

Het gesprek tussen de patiënt en de huisarts over de laatste fase van het leven begint vaak (te) laat. Een tijdig gesprek is niet makkelijk, maar wel belangrijk. Het kan misverstanden voorkomen over welke hulp wenselijk is. De KNMG heeft samen met patiëntenorganisaties en ouderenbonden een handreiking ontwikkeld die daarbij kan helpen. Het bevat gesprekspunten zoals de (on)mogelijkheden van behandeling, wilsverklaringen, thuis sterven of opname in een instelling, euthanasie en orgaandonatie. De handreiking benadrukt dat het perspectief van de patiënt in het gesprek centraal moet staan. Klik hiervoor meer informatie.

Wilt u met een kleine groep (8 mensen) praten over de de laatste levensfase? Wij hebben goed opgeleide mensen die een gesprek begeleiden met als thema: wat betekent eindigheid voor u? De dialoogmethode geeft de mogelijkheid om in alle rust te vertellen wat u belangrijk vindt in de laatste levensfase.
Duur: 2 uur. Kosten: €50,- per gespreksleider + reiskosten. Er kunnen meerdere gespreksleiders tegelijk aanwezig zijn zodat er met grotere groepen gewerkt kan worden.
Meer info? Mail naar info@vanbetekenistotheteinde.nl

Begrippen

Als je leest over levenseinde en overlijden kom je allerlei begrippen tegen. Sommige van deze begrippen zijn misschien lastig. We geven je graag duidelijkheid met onze begrippenlijst.

Download de begrippenlijst (pdf)

Over het algemeen praten we dan over de laatste drie maanden van het leven. Omdat het moment van overlijden vaak moeilijk te voorspellen is, is deze termijn geen hard criterium.

Dit is een overbodige medische behandeling. Op basis van kennis die vóór de behandeling bekend had kunnen zijn, had medisch ingrijpen achterwege moeten blijven.

Op de website Orgaan donor worden is informatie te vinden over orgaandonatie.

Lees hier alles over het wetsvoorstel over actieve donorregistratie (ADR).

Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten (volwassenen en kinderen) en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening. Het gaat om het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard. (WHO, 2015)

Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste twee weken van hun leven, als symptomen zoals pijn, benauwdheid of onrust niet meer te behandelen zijn. Doordat de onderliggende ziekte niet meer behandeld wordt overlijdt een patiënt uiteindelijk aan zijn ziekte; een natuurlijke doodsoorzaak.

Versterven is het afzien van eten en drinken in de laatste levensfase. Er kan sprake zijn van natuurlijk versterven en bewust versterven. Over het bewust versterven is o.a. meer informatie te vinden op de site van de de Artsenfederatie KNMG. Klik hier

Euthanasie is het actief beëindigen van een leven door een arts. Dit is wettelijk toegestaan bij een vrijwillig, weloverwogen en duurzaam verzoek, als de patiënt uitzichtloos en ondraaglijk lijdt, als de arts ten minste één andere, onafhankelijke arts geraadpleegd heeft en de levensbeëindiging medisch zorgvuldig wordt uitgevoerd.

In een wilsverklaring wordt vastgelegd welke behandelingen je in een bepaalde situatie nog wel of juist niet meer wil. Het gaat hier in het algemeen om wensen met betrekking tot medische beslissingen. Er zijn verschillende soorten wilsverklaringen, zoals een niet-reanimeerverklaring, een euthanasieverklaring, een behandelverbod en levenswensverklaring. Op de website https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/levenseinde-en-euthanasie/vraag-en-antwoord/wilsverklaring-opstellen vind je veel aanvullende informatie over dit onderwerp.

Een levenstestament is een document dat wordt opgemaakt als een volmacht. Hierin worden een aantal zaken vastlegd voor het geval er tijdens je leven iets gebeurt, waardoor je zelf niet meer kunt handelen. In tegenstelling tot een ‘gewoon testament’ waarin staat wat er na overlijden met een nalatenschap gaat gebeuren, gaat het levenstestament over situaties tijdens je leven. Bijvoorbeeld wanneer je door ziekte of ongeval niet meer in staat bent zelf te handelen. Een notaris kan helpen bij het opstellen van het levenstestament, maar je kunt ook veel zelf regelen via bijvoorbeeld www.hetlevenstestament.nl.

Dit is een zorginstelling in huiselijke sfeer waar ongeneeslijk zieke mensen en hun naasten 24 uur per dag worden geholpen en ondersteund door opgeleide beroepskrachten en vrijwilligers.

Algemeen

Deze site is ontwikkeld om mensen te stimuleren met elkaar te praten over de laatste levensfase. Voor de een is euthanasie daarbij een belangrijk onderwerp, terwijl de ander daar juist afstand van neemt. Wij hebben daar geen oordeel over. Het is natuurlijk wel belangrijk dat je naasten weten wat je wensen zijn rond dit thema. Overheidsinformatie over euthanasie vind je hier.

Deze website is een initiatief van de Coalitie van Betekenis tot het Einde. Deze coalitie wil het praten over de laatste levensfase stimuleren, maar heeft geen telefonische hulplijn. Je kunt wel gebruik maken van bijvoorbeeld Sensoor. Zij zijn dag en nacht, alle dagen van de week bereikbaar.

Hier vind je een lijst van geestelijk verzorgers in Nederland, zij zijn experts in het praten over levensvragen.

Deze website is een initiatief van de Coalitie van Betekenis tot het Einde. Deze coalitie wil het praten over de laatste levensfase stimuleren. Wat laatste wensen zijn en hoe die in vervulling kunnen gaan is daarbij een van de mogelijke onderwerpen. De coalitie vervult deze wensen niet, maar er zijn organisaties die hierin mogelijk iets kunnen betekenen zoals:

Max maakt mogelijk 
Stichting Ambulance Wens
Vrienden Fonds
Wensenfonds
Make a wish Nederland
Stichting vaarwens
Dreams4you

Patiënten, naasten en vrijwilligers vertellen in de verhalenbank wat door hun als van betekenis wordt ervaren. Maar ook waar dingen schuren of verkeerd begrepen worden. De verhalen kunnen een bron van inspiratie zijn voor iedereen die van betekenis wil zijn in de laatste fase van iemand zijn leven. Klik hiervoor de verhalenbank.

Dat is helemaal niet erg. Door er eens bewust bij stil te staan en er met anderen over te praten kun je je gedachten vormen en worden keuzes misschien duidelijker.

Uit onderzoek blijkt dat de meeste mensen de laatste levensfase het liefste thuis willen doorbrengen. In veel gevallen is dat mogelijk en is er zowel beroepsmatige als vrijwillige zorg beschikbaar. Dit is natuurlijk ook afhankelijk van de medische complexiteit en in hoeverre gezinsleden en vrienden hier een bijdrage aan kunnen leveren. Wanneer thuis sterven niet mogelijk en wenselijk is, zijn er in Nederland veel zogenaamde hospices. Een hospice is een verblijf met een huiselijke sfeer voor mensen in de laatste levensfase. Ook hier is zowel beroepsmatige als vrijwillige zorg beschikbaar.

VPTZ Nederland bestaat uit ruim 200 lidorganisaties die vrijwillige palliatieve terminale zorg in hospices, maar ook thuis en steeds vaker in zorginstellingen bieden. Klik hier om na te gaan welke organisatie bij u in de buurt is.